"Wrona" - portal historyczny Andrzejewa

         

Ks. Paweł Załuska

 

      W ostatnią niedzielę kwietnia Kościół katolicki w Polsce obchodzi Dzień Męczeństwa Duchowieństwa Polskiego. W czasie drugiej wojny światowej z rąk okupantów – niemieckiego i sowieckiego, zginęło blisko trzy tysiące polskich duchownych, co stanowiło 20% przedwojennego duchowieństwa. W tym gronie znaleźli się także duchowni pochodzący z naszej parafii, poniżej przedstawiamy życiorys jednego z nich.

         Kapłan, którego sylwetkę chcielibyśmy przybliżyć to ksiądz Paweł Załuska. Urodził się 26 czerwca 1877 r. we wsi Godlewo-Cechny (dziś Olszewo-Cechny). Uczęszczał do szkoły powszechnej w Andrzejewie a po jej ukończeniu poszedł śladami starszego brata Jana i naukę kontynuował w Łomży w gimnazjum męskim. Szkoły tej jednak nie ukończył, przeniósł się do domu najstarszego brata ks. Walentego, proboszcza w Osieku Wielkim pod Brodnicą, gdzie pobierał prywatne lekcje. W roku 1995 ukończył gimnazjum w Warszawie. We wrześniu tegoż roku został przyjęty do seminarium duchownego we Włocławku. Podczas studiów dał się poznać jako pracowity i zdolny kleryk. Jego przełożeni zauważali te zalety, ponadto cenili go za walory wewnętrzne. 23 marca 1901 r. przyjął święcenia kapłańskie. Początkowo został skierowany  jako wikariusz do posługi wiernym w Brzeźniu, potem w Lubieniu i Przedczu. 

13 października 1902 r. rozpoczął pracę jako proboszcz w Rzgowie i aż do kwietnia 1908 r. administrował tą podłódzką parafią. Tu dał się poznać nie tylko jako dobry kapłan, ale także jako wybitny społecznik i patriota. Angażował się w rozwiązywanie wielu trudnych problemów, wspierał instytucje i organizacje o polskim charakterze, dbał o rozwój chóru parafialnego czy Kółka Żywego Różańca. Szczególnie dużo wysiłku poświęcił powołaniu Straży Ogniowej, która powstała na terenie Rzgowa w roku 1905. Został jej pierwszym prezesem. Organizacja działała na tyle sprawnie, że już w rok po jej utworzeniu rycerze św. Floriana mogli się poszczycić nową murowaną remizą. Podczas uroczystego otwarcia budynek poświęcił ksiądz Paweł Załuska, ufundował również i przekazał strażakom sztandar z wyhaftowaną dewizą: „Bogu na chwałę, ludziom na pożytek”. Ksiądz Paweł Załuska wyniósł z domu patriotyczne wychowanie, przekazane przede wszystkim przez rodziców, ale także starszych braci. Te wartości, tak głęboko zaszczepione w sercu kapłana sprawiły, że zajął się szerzeniem oświaty na terenie swojej parafii. W ten sposób starał się szerzyć polskość na terenach znajdujących się pod zaborem rosyjskim. W roku 1903 założył pierwszą w Rzgowie bibliotekę i czytelnię publiczną, sam zakupił 600 książek. W trzy lata później powstało z jego inicjatywy na terenie parafii Koło Polskiej Macierzy Szkolnej. W roku 1907 walnie przyczynił się do utworzenia Kółka Rolniczego. Idąc w ślady brata Walentego interesował się historią, również historią swojej parafii. Przeglądał stare księgi, rozmawiał z mieszkańcami. Owocem tych zainteresowań było wydanie drukiem książeczki: „Rzgów dawny i teraźniejszy w upominku dla parafian”. Te i inne działania księdza Załuski spotkały się z uznaniem parafian. Pamięć o tym niezwykłym kapłanie jest nadal żywa wśród mieszkańców Rzgowa, a jedna z ulic miasta nosi dziś jego imię.

15 kwietnia 1908 r. został wyznaczony przez biskupa Stanisława Zdzitowieckiego na proboszcza w nowopowstałej parafii w Retkini. Tu czekał go ogrom pracy, trzeba było wszystko organizować od początku i przede wszystkim wybudować kościół. Pierwsza Msza św. odprawiona została 15 sierpnia 1908 r. w tymczasowej kapliczce - stodółce przygotowanej do tego celu. W niespełna rok później biskup kujawsko-kaliski Stanisław Zdzitowiecki dokonał poświęcenia kamienia węgielnego pod budujący się kościół w Retkini.  Oficjalnie parafia została erygowana 5 czerwca 1910 r. w uroczystość Najświętszego Serca Jezusowego. O taki tytuł dla parafii bardzo zabiegał ks. Załuska, który sam był wielkim czcicielem Serca Jezusowego. Podobnie jak w Rzgowie ksiądz Paweł nie ograniczał się do samej pracy duszpasterskiej, starał się budzić świadomość patriotyczną u swych parafian, prowadził działalność oświatową. Organizował różnego rodzaju uroczystości o charakterze patriotycznym, np. 500. rocznicę bitwy pod Grunwaldem. W 1912 roku utworzył kółko rolnicze. 16 października 1910 r. z upoważnienia bp. Zdzitowieckiego ks. prał. Szulc poświęcił nowy kościół. Na początku grudnia 1910 r. ks. Załuska sprowadził i poświęcił dzwon dla parafii, któremu nadał imię Paweł. Latem 1913 roku prace przy budowie świątyni zostały ukończone. W pierwszej połowie sierpnia 1913 r. trwały przygotowania do konsekracji kościoła. Sama zaś uroczystość odbyła się w niedzielę 17 sierpnia, aktu konsekracji dokonał biskup kujawsko-kaliski Stanisław Zdzitowiecki. Podczas pracy w parafii retkińskiej mimo uciążliwych obowiązków ks. Paweł Załuska chętnie chwytał za pióro. Przygotował i opublikował dwie książki. Pierwszą wspólnie z bratem ks. Walentym Załuską nosiła tytuł:  Czytania na miesiąc czerwiec o Najsłodszym Sercu Jezusowym, wydana została w Płocku w 1909 r. w drukarni K. Miecznikowskiego,  dochód ze sprzedaży został przeznaczony na budowę kościoła w Retkini. Druga książka została napisana wspólnie z drugim bratem Leonardem, jej tytuł brzmi: Retkinia. Rys historyczno-społeczny. Praca została wydrukowana tuż przed pierwszą wojną światową w Diecezjalnej Drukarni we Włocławku w 1914 r. Dzięki swej pracowitości i zaangażowaniu zyskał przychylność i uznanie wśród parafian i przełożonych.

23 kwietnia 1914 r. ks. Paweł Załuska zostaje mianowany proboszczem w Kruszynie. Tu również czeka na niego mnóstwo prac związanych z organizowaniem życia parafii: buduje plebanię, dom parafialny i wyposaża kościół w niezbędne sprzęty. Oprócz pracy w parafii regularnie dojeżdża do Włocławka, gdzie pomaga w pracach księgarni diecezjalnej i w redagowaniu czasopisma Głos Wiary. Jest również delegatem ds. administracyjnych seminarium duchownego we Włocławku. 14 września 1917 r. został odznaczony godnością kanonika honorowego kapituły kaliskiej, a 29 sierpnia 1922 r. Ojciec Święty mianuje go tajnym szambelanem papieskim. W 1926 r. ks. Załuska obchodzi jubileusz 25-lecia kapłaństwa, życzenia napływają z wielu stron. O kapłanie pamiętają dawni parafianie ze Rzgowa i Retkini. W latach 1935-36 wybudował na terenie parafii kaplicę filialną w Michelinie. W roku 1937 opuszcza probostwo w Kruszynie. Wybuch wojny zastaje księdza Pawła w Karnkowie, ostatniej parafii, w której dane było mu pracować. Tu 6 października 1941 roku został aresztowany przez hitlerowców. Trafił do obozu koncentracyjnego w Dachau, przebywał tam do 11 czerwca 1942 roku. Potem trafił do transportu śmierci i ślad po nim zaginął. Podzielił los wielu kapłanów zamordowanych przez hitlerowców.

 

Zobacz także: Załuscy.