Mały Brok
Osadnicy plemienni osiedlali się przy brodach rzecznych (stąd słowiańskie nazwy, typu: Międzybrodzie, Przedbrodzie, Brodnica, Brudno, Brok, itp.). Stąd też może pochodzić nazwa rzeczki Brok Mały (od słowa broczyć). Pochodzenie może być także inne. Wiadomo, że duże wpływy na nazewnictwo, mogły mieć obok plemion słowiańskich, również plemiona celtyckie. I tak: celtyckie słowo brokko-s, znaczy tyle, co borsuk. Chociaż borsuków w Andrzejewie nie widziano od dawna, to żyją one kilka kilometrów dalej, w okolicach Szumowa.
Brok Mały jest największym dopływem rzeki Brok, która przepływa przez powiaty: zambrowski, wysokomazowiecki, ostrowski i wpada do płynącego tu, dawną doliną wód lodowcowych, Bugu.
W epoce lodowcowej (w tzw. interglacjale przasnyskim) Brok płynął ku północnemu zachodowi, a nie jak teraz, w kierunku zachodnim do Zalewu Zegrzyńskiego.
Podłoże doliny Broku jest ubogie w wodę. Duże zasoby wody pitnej występują na głębokości – 10m. Wody głębinowe kopalne płyną w kierunku Narwi, a oś ich odpływu zaczyna się w okolicach Nura i Zuzeli. Dalej odpływa na głębokości ok. 70m. przez teren gminy Szulborze Wielkie i gminy Andrzejewo. Świadczą o tym badania przy odwiertach w Uścianku i Mianowie.
Brok Mały jest lewym dopływem Broku o długości ok. 30 km. Wypływa w okolicach Miodusów Wielkich, na terenie gminy Wysokie Mazowieckie i płynie dalej, m. in. przez Nowy Skarżyn, Stary Skarżyn, Brajczewo – Sierzputy, Boruty – Goski, Tarnowo – Goski, Przeździecko – Mroczki, Przeździecko - Lenarty, Przeździecko - Jachy, Przeździecko - Grzymki, Łętownica – Parcele, Przeździecko - Dworaki, Załuski - Lipniewo, Jabłonowo – Klacze, Olszewo, Andrzejewo, Kuleszki - Nienałty, Budziszewo - Śledziony, Budziszewo – Kseksoły, Dąbrowę, Rawy – Gaczkowo, Chmielewo i we wsi Gaczkowo uchodzi do Broku.
Na przestrzeni wieków rzeczka niejedno miała imię.
W 1419r. Janusz Starszy, darował pięciu szlachcicom ze wsi Romany, 30 łanów ziemi zwanej Rosochate, nad rzeczką „Malibrok” (Mały Brok).
Ks. Arend pisał w 1817r. o parafii andrzejewskiej, że:
„Połów ma na rzeczce małej Broczek zwanej, która służy za granicę między Andrzejewem i wsiami szlacheckimi na fundamencie posesji gruntów o nie opierających się”.
Ks. Załuski, na początku XX w., również nazywa ją Broczkiem, który jest rzeczką „nieszeroką i niegłęboką, ale w wiosennej i jesiennej porze dość kapryśną, wyrządzającą nieraz wiele szkód nadbrzeżnym mieszkańcom, osobliwie – w łąkach.”
Oto, jakie informacje na temat rzeki zawarła „Encyklopedyja powszechna” z 1860r.:
„Brok mały, rzeka, rozpoczyna się we wsi Skarzyno: Abramy, Nowa wieś i Stara wieś w powiecie ostrołęckim guberni płockiej, płynie koło wsi: Grochy pogorzel, Grochy Boruty, Mroczki, Drogoszew, gdzie jest most długi stóp 25, dalej koło wsi Lenarty, Jachy, gdzie przyjmuje rzeczkę Lesztownicę, kręto przepływa koło wsi Grzymki, Dworaki, Załuski, Lipniewo, około kościoła w mieście Andrzejowie, gdzie znajduje się most długi stóp 58, dalej przerzynając wsie: Godlewo Cechny, Kuleszki, Sledziony, Budziszewo, Nienałty, Gaczkowo, Rowy, gdzie jest most długi na stóp 30, przyjmuje rzeczkę Jasionkę i niedaleko wpada do rzeki Brok, przepłynąwszy w ogóle 3 mile.”
Obecnie przyjęta nazwa rzeki to: Mały Brok.
