Dawna Rzeczpospolita

     Polska jako jeden z nielicznych krajów w Europie ma to szczęście, że może poszczycić się własnym strojem narodowym. Ale kiedy on tak właściwie powstał? Czy możemy o nim mówić już w XVI wieku? Czy istniały wówczas ubiory kojarzone z polskością? Sprawdźmy, co mówią źródła…

    W 1566 roku Łukasz Górnicki pisał:

    „Lecz ia niewiem ku dobremuli to / czy ku złemu / iż my Polacy / swego własnego ubioru: acz podobno / musiał być pirwej / ale nam omierzł / iakośmy się nowinek chycili: otóż chocia się ochopnie nam, teraz sprosne widzą: iednak pachną / oną przystoyną / a swiętą Polską swobodą: która była ze zdrowiem Rzezcypospolitey / iako dzisieysze nowe stroie / są swietne / zuchwalstwem rozpustnym / które iest ze złym / a uchoway Boże / aby nie s przyszłą niewolą Polską”.

    Wynikałoby z tego, że w 1566 roku Polacy już (sic!) nie mieli swojego ubioru. Wszystkie te nowinki wpychając się do kraju z różnych stron świata, skutecznie wypierały o ochopnie, które Górnicki kojarzył z dawną polską swobodą i pomyślnością Rzeczypospolitej. Choć nie nazwał ochopni strojami polskimi, to kilkanaście lat później, między 1577 a 1580  rokiem, Stanisław Sarnicki  pisał wprost o ochopniu staropolskim („czoss Staroswieczkiego było yakobi unasz ohopien Staropolski bez faldow”).

    Sarnicki życzył sobie, aby szlachcic polski wrócił do dawnych, ojczystych ubiorów:

    „Ali day Panie Boze aby Panowie poliaczi wtey mierze wolnosczy they sobie uyely A do ubiorow starich zwlascza Stathecznich się oyczisthych wroczily Ochędozna rzecz yest Giermak abo ochopien polsky mało czo rozni od owich Moskiewskich Giermaków Mnie na taky ubior yednemu yesth bardzo milo patrzacz Jakobich prawie patrzyli na Togatum Romanum gdy w takey saczie poliaka uyrzę”.

    To oznacza, że u progu powstania Rzeczypospolitej Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego istniały szaty, noszone już bardzo rzadko, ale wciąż przez niektórych uznawane za polskie, a nawet staropolskie. Były to ochopnie i giermaki. Tyle że zanim na trwałe – jak późniejszy kontusz – zapisały się w świadomości ludzkiej jako „znak polskości”, zostały wyparte przez stroje węgierskie.

    Powyższy tekst, to fragment kolejnej książki dr Radosława Sikory. Nosi ona tytuł: „Dawna Rzeczpospolita na nowo odkryta. Gabinet osobliwości”. Jest to pierwszy tom, a więc historia dawnej Rzeczpospolitej ma kontynuację…

    Z książki dowiemy się co nieco o: szlachcie na Wołyniu, Rusi, Ukraińcach, Francuzach, Polakach… Ogólnie o życiu szlachty, chłopów, Żydów…

    Zachęcam do zapoznania się z tą ciekawą publikacją.