Zabytki

Według opisu „kościoła parafialnego andrzejewskiego w dekanacie andrzejewskim, powiecie ostrołęckim, w czasie wizyty dekanalnej” z dnia 11 lipca 1817 roku „Kościół parafialny andrzejewski w mieście Andrzejewie pod tytułem ś. Bartłomieja, erygowany roku 1525, konsekrowany roku 1605, należy do kollacyi biskupów płockich.”

Szacuje się, że od końca XIV do początków XVII w. wzniesiono na Mazowszu ok. 130 murowanych świątyń. Tylko 38 zachowanych do tej pory, w tym andrzejewska, nadal ma niewiele zmienioną bryłę zewnętrzną.

użytkownikom.

Obecną, drewnianą emporę organową wybudowano za czasów ks. prob. K. Arenda, w latach 1788 – 1806. „Organy są nowe o głosach 12, miechach 3 za teraźniejszego proboszcza staraniem są sprowadzone”, pisał ks. Arend. Miedziany kocioł muzyczny z XVIII w., to jeden z zabytków andrzejewskiej świątyni. Prospekt organowy został przekształcony w roku 1909. Ostatnie prace przy organach miały miejsce w roku 2012 z inicjatywy ks. prob. Jerzego Kruszewskiego. Poprzednie tego typu zabiegi najprawdopodobniej realizowane były przez ks. prob. Antoniego Leśniewskiego w 1939r.

Chociaż pierwsze informacje na temat chrzcielnicy pochodzą z początku pierwszej połowy wieku XVIII, to barokowy wygląd uzyskała dopiero w latach 1746 – 1755. Pierwotnie wykonana była z drewna lipowego, ale w skutek różnego rodzaju zabiegów na przestrzeni wieków została nieco przerobiona. Obecnie podstawa i pokrywa wykonane są z drewna sosnowego. Jest to zapewne wynik starania ks. Arenda, który w 1817r. zlecił prace naprawcze „Fabryce ram złoconych i robót kościelnych” Antoniego Zakrzewskiego w Warszawie

W pobliskiej Paproci Dużej znajduje się, na powierzchni 1,09 ha, nieczynny cmentarz ewangelicko-augsburski. Położony jest na terenie płaskim, po prawej stronie drogi z Paproci Dużej do Srebrnej, otoczony polami. Założony został w drugiej połowie XIX wieku, na planie prostokąta. Dzisiaj układ cmentarza jest nieczytelny, a jego granice oznaczono kamieniami. Układ mogił niestety jest nie do odróżnienia, zarośnięty trawą i drzewami.

Andrzejewski cmentarz rzymskokatolicki figuruje w rejestrze zabytków pod numerem 294/87, a wytyczony został w 1852r., na planie zbliżonym do kwadratu, na powierzchni 3,84 ha. Murowane ogrodzenie wraz z bramą i furtą wykonano w czwartej ćwierci XIX wieku. Na terenie tym znajduje się zabytkowa, murowana kaplica (1884r) z fundacji Ludwiki ze Starzyńskich i Karola Przeździeckich oraz proboszcza parafii Andrzejewo Wincentego Godlewskiego, których to ciała złożono w piwnicy tejże kaplicy, w bogato zdobionych trumnach

W kościele andrzejewskim znajduje się pięć ołtarzy. Wszystkie wykonane z drewna. Dawny, złocony i posrebrzany ołtarz główny uległ zniszczeniu, a jego miejsce zastąpił nowy z roku 1701, odnawiany i uzupełniany w roku 1724. Obecny pochodzi z roku 1730 (około), ale został znacznie przerobiony i uzupełniony w roku 1884. Do tego w 1891r. został uszkodzony w wyniku pożaru. W centrum ołtarza znajduje się obraz przedstawiający Wniebowzięcie NMP, a w jego zwieńczeniu obraz św. Bartłomieja. Początkowo w centrum ołtarza znajdował się obraz św. Bartłomieja malowany na desce z pierwszej poł. XVIII w.

W kapliczkach z naszej okolicy dominuje kult Matki Bożej Wniebowziętej i Matki Bożej z dzieciątkiem. Proszono w ten sposób o opiekę macierzyńską, a także dziękowano za doznane łaski. Zdarzają się również figurki Jezusa Miłosiernego. Najcenniejszą i chyba najpiękniejszą kapliczką w Andrzejewie pozostaje dziewiętnastowieczna kapliczka przydrożna usytuowana naprzeciw cmentarza. Murowana na wysokim cokole w formie wybrzuszonego filara. Nakryta jest ośmiopołaciowym daszkiem wspartym na toskańskich kolumienkach.

Na terenie dawnego cmentarza grzebalnego, przy kościele w Andrzejewie, znajdowała się dzwonnica drewniana i kostnica oraz zachowana do dzisiaj figura piaskowcowa Matki Boskiej z sygnaturą „T (Teodor) Skonieczny 1904” i słowami modlitwy: „Przez Święte Dziewictwo i Niepokalane Poczęcie Twoje o Najczystsza Maryo Panno Oczyść Serce i Duszę Moją Amen. 100 Dni Odpustu. Pius VI. 21 Listop. 1763 r.”

Większość naszych ziem jest wielkim cmentarzem i pobojowiskiem - tyle walk miało tu miejsce. Wiemy, że tereny Andrzejewa i okolicy obfitują w bezimienne mogiły ofiar wojen. Najbliższe nam będą miejsca pochówku ofiar z I i II wojny światowej. Na grobach żołnierzy, partyzantów, i ludności cywilnej poległych w tych ciężkich czasach, tylko czasami znajduje się symboliczny krzyż. Mnóstwo z tych miejsc jest nieznanych, a inne prawdopodobnie ulegną zapomnieniu w ciągu następnych lat. Na terenie Gminy Andrzejewo znajduje się dwa zabytkowe cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej; jeden w Pieńkach – Żakach (nr. rej. A – 638), drugi zaś w Załuskach – Lipniewie (nr rej. A – 639). Dziś, po ponad stu latach, mało kto o nich pamięta.